140 - کلیلی سەرکەوتن

140 - کلیلی سەرکەوتن بۆ قوتابی

خودای گەورە و دلۆڤان، زۆر ڕێزی لە زانست و زانستخوازان و زانایانی ئەهلی عیلم و مەعریفەت ناوە، چونكە زانست رووناكایی و نەزانین تاریكاییە، هەر بۆیەش كە یەكەم ئایەتی قورئانی پیرۆزی دابەزاندە سەر زەوی، بە( اقرْْا ) دەستی پێكرد، واتە بخوێنە. هەروەها خودای باڵادەست بە ئایەتی(قل هل یستوی الژین یعلمون والژین لایعلمون)؟ ویستی گۆمی مەندی هزری مرۆڤ بشلقێنێت، بۆ ئەوەی بیربكاتەوە و بزانێت كە مرۆڤی زانا و نەزان یەكسان نین. قوتابی خۆشەویست ئایا ئەوانەی كە دەزانان وەك ئەوانە وان كە نازانن؟ ئەڵبەتە نەخێر، چونكە زانا ئاسۆیەكی گەشی لەپێشە، بەڵام نەزان چارەنووسێكی ڕەشی لەپێشە، زانا جیهان بەڕێوە دەبات، نەزان خۆی پێ بەڕێوە ناچێت! بۆیە گرنگی سیستەمی خوێندن چ لە سەر ئاستی تاكەكان و كۆمەڵگاكان، چ لە سەر ئاستی گەلانی جیهان بە گشتی، نەمازە لەم سەردەمەدا، وەكو گرنگی ڕۆحە بۆ جەستە، چونكە بەردی بناغەی تێگەیشتن و پێگەیشتن و پێشكەوتن و سەركەوتنەكانە لە گشت كایەكانی ژیاندا و، سەرچاوە و داینەمۆی هەموو شۆڕش و ئەفراندن و داهێنانە زانستیی و تەكنەلۆژیی و پیشەسازیی و بازرگانی و ئابووری و راگەیاندن و گەردوونناسیی و فەلەكناسیی و بوونەوەرناسیی و رۆشنبیریی و گۆڕانكارییەكانی ژیانە. بۆیە كەس ناتوانێ ڕۆڵی زانست و زانیاری لە بونیادنانی شارستانییەتە یەك لە دوایەكەكاندا نادیدەبگرێ، تەنانەت ئەگەر زانست و زانیاری لە مرۆڤ جیابكەینەوە، شتێكی وای بۆ نامێنتەوە كە نەوەكانی دوارۆژ شانازیی پێوە بكەن. (ئەناتۆل فرانس)، لەبارەی گرنگی زانست و زانینەوە دەڵێت:زانست كلیلی كردنەوەی هەموو دەرگایەكانە. (هۆگۆ)ش دەڵێت: لەگەڵ كردنەوەیی دەرگای هەر قوتابخانەیەكدا، دەرگای زیندانێك دادەخرێت. بۆیە زانست و زانیاری پێوەرە بۆ جیاكردنەوەی مرۆڤە زانا و نەزان و رۆشنبیر و نارۆشنبیرەكان، هەروەها بۆ جیاكردنەوەی كۆمەڵگا پێشكەوتوو و كراوەكان، لە كۆمەڵگا دواكەوتوو و داخراوەكان، چونكە ئەم شۆڕشە زانستییە بە هۆی هەوڵ و تەقەڵلا وكۆششێكی زۆری زانستخوازەكانەوە هاتووتە ئاراوە و، پرۆسەیەكی مرۆڤكردە، باشترین رێگەش بۆ بەدەستهێنانی زانست و زانیاری خوێندنە، هەر لە باخچەی ساوایانەوە بگرە تا زانكۆ و خوێندنی باڵا. بۆیە هەر گەلێك گەرەكی بێت ئاڵای زانست و زانیاری لە سەر لووتكەی بەرزی شارستانییەت و پێشكەوتن بەرزكاتەوە، دەبێ دەرگای خوێندن بە رووی نەوەكانیدا بكاتەوە و گشت ئاسانكارییەكیان بۆ بكات تاكو بە باشترین شێوە قۆناغەكانی خوێندن ببڕن و، دوای تەواوكردنی خوێندنیش زەمینەیان بۆ بڕەخسێنێت تاكو لە مەیدانی داهێنان و ئەفراندندا بەهرەكانیان بخەنەگەڕ و خزمەتێكی بەرچاو پێشكەش بە گەل و وڵات و جیهانی مرۆڤایەتی بكەن و، لەو قادە(میدان)دا ئەسپی خۆیان تاو بدەن. بەڵام بۆ ئەوەی خوێندن و خوێندنەوەی نەوەكانی ئێستا و دواڕۆژمان سوودبەخش و بەرهەمدار بێت و بتوانن بۆ ئاییندە بەردێك لە سەر بەردێك دابنێنن و، كاتیان بە فیڕۆ نەڕوات و ماندبوونیان بە هەدەر نەڕوات، پێویستە فێری هونەر و شێوەكانی دەرس خوێندنەوە ببن و بزانن بە شێوەیەكی دروست سوود لە خوێندن و خوێندنەوە وەربگرن، هەروەها دەبێ بزانن چ كاتێك بۆ خوێندنەوە گونجاوە، چ كاتێك گونجاو نییە، چ شوێنك كاریگەری ئەرێنی و، چ شوێنێك كاریگەری نەرێنی لە سەر دڵ و دەروونیان بەجێ دێڵێت، هەمدیس فاكتەرەكانی وزەبەخش چین و كامانەن بۆ خوێندنەوەیەكی بەرهەمدار؟ چۆن دەتوانن بە باشترین و جوانترین شێوە سوود لە كات و هزر و بیركردنەوەكانیان وەربگرن بۆ تێگەیشتن لە وانە و دەرسەكان، خواردن و خواردنە و كەش و هەوا و نەخۆشییە جەستەیی و دەروونییەكان و كێشە خێزانی و كۆمەڵایەتیی و سیاسییەكان و رەوشی خراپی ئابووری و هەژاری و نەداری و نادادپەروەری و پێگەی دۆست و برادەر و كەنالەكانی راگەیاندن و ....تاد، چ كاریگەریەكی باش یان خراپ لە سەر یادگەی ئەوان دروست دەكات؟ بێگومان هەموو ئەو هۆكارانەی سەرەوە كەم تا زۆر، فاكتەرن بۆ سەركەوتن، یان سەرنەكەوتنی قوتابی لە سیستەمی خوێندندا. بۆیە بە پشت بەستن بە چەندین سەرچاوەی زانستی و بەسوود، هەروەها بە سوود وەرگرتن لە ئەزموونی چەندین مامۆستای پسپۆڕ لە بواری پەروەردە و فێركردندا، بە پێویستمان زانی ئەم بابەتە هەستیار و گرنگە لەم كتێبەدا شرۆڤە بكەین و بۆ قوتابیان باس لە (هونەری خوێندنەوە) بكەین، بۆیە بۆ هەر بابەتێكی پێویست و گرنگ، كلیلێكمان داناوە، كە كۆی ئەو كلیلانە( 140) كلیلە، پوختەی هەموو ئەو كلیلانەش دەخەینە بەر دەستی قوتابیانی خۆشەویست، تاكو لە تاقیكردنەوەكاندا ببنە فاكتەرێكی بەهێز و سەرەكی بۆ دەربازبوون و پەڕینەوەیان بەرەو كەناری ئارامی و خۆشبەختی و سەرفرازی و بەدەستهێنانی سەركەوتن و پێشكەوتن لە گشت قۆناغەكانی خوێندن و كایەكانی ژیاندا.