احادیث و روایات معصومین علیهم السلام در تفسیر قرآن

پایگاه تفسیر روایی حاوی: احادیث و روایات معصومین علیهم السلام در تفسیر قرآن کریم همراه با ترجمه، روایات مربوط به هر آیه از قرآن کریم، روایات تفسیری.

معرفی تفسیر اهل بیت علیهم السلام

قرآن کریم تأثیری عظیم در زندگى بشر و تحوّل تاریخ داشته است، امّا چنانکه شایسته و بایسته‌ی مقام قرآن باشد به آن توجّه نشده و در بین مسلمانان - تا چه رسد به دیگر انسان‌ها - مهجور مانده است. قرآن در عبارتی رسا فرموده است: «وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِر»ٍ، بخشی از مطالب و حقایق قرآنى مورد فراموشى و بى‌توجّهى قرار گرفته است، همان‌طورکه درباره‏ى مسیحیان می‌فرماید: «فَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهِ».

قرآن کریم از ابتدا تا انتهایش، پیام الهى براى بشریّت است و بدیهی است که آگاهى و آشنایى با تمامی این پیام لازم است، چراکه پیامی است مربوط به سعادت دنیوى و اُخروی انسان‏ها که تدبّر در تمام آیات و مطالب آن لازم می‌نماید؛ «كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ».

قرآن ‌کریم کتابی برای هدایت همه‌ی انسان‌ها و در همه‌ی اعصار است؛ پهنه‌ی گیتی و گستره‌ی زمان، حوزه‌ی نورافشانی خورشیدِ هماره‏تابان قرآن‌کریم است و نور هدایت قرآن همواره می‌درخشد و فراتر از اقتضائات عصری، نسلی و نژادی است: «وَ ما هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِلْعالَمینَ»، «وَ ما هِيَ إِلاَّ ذِكْرى‏ لِلْبَشَرِ». خدای ‌متعال نیز در تبیین قلمرو رسالت پیامبر اعظم (ص) می‏فرماید: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّهًًْ لِلنَّاسِ بَشیراً وَ نَذیراً» ؛ بنابراین رسالت آن‌ حضرت، جهان‌شمول و ابدی، و کتاب او جهانی و جاودانه و قوم او نیز همه‌ی افراد بشرند نه گروهی از مردم حجاز؛ قلمرو انذار پیامبر اسلام (ص) نیز گستره‌ی عالمیان و همه‌ی افراد بشر معرّفی شده است: «تَبارَكَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‏ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمینَ نَذیراً» ؛ «نَذیراً لِلْبَشَرِ».

در قرآن‌کریم مواضع ابهام و موارد اجمال بسیار است؛ زیرا اصول معارف و کليّات شریعت مطرح گردیده و تفاصیل و جزئیات آن‌ها را بایستى از دلایل شرعی و عقلی به‌دست آورد. بسیارى از مطالب عالیه‌ی قرآن در قالب تمثیل، تشبیه و استعاره نمودار گشته و نیازمند ذوقى لطیف و درکى ظریف است تا به عمق مطالب رهنمون گردد. همچنین در آن به وقایع تاریخى و سرگذشت امّت‌های‌گذشته اشاره شده ‌است. تا نسبت به آن وقایع و حوادث آگاهی‌کاملی وجود نداشته باشد، فهم درست آیات مربوط به آن‌ها میسّر نمی‌گردد. از سوی دیگر از لحاظ وزن ادبى و فنون لغوى در سطحى بسیار بالا قرار دارد و تا کسی با ادبیات عرب و ویژگی‌هاى این لغت آشنایى کامل و گسترده‌ای نداشته باشد نمی‌تواند به معانى لطیف و ظریف قرآن پی‌برد. این‌ها برخى از عوامل ابهام و اجمال در قرآن است که جویای معارف ‌بلندش را محتاج به علم تفسیر می‌کند و گرچه راه رسیدن به این دانش براى همگان باز است ولی پیمودن این طریق بدون توشه و راهنمای ‌متبحّر، دشوار بلکه غیرممکن است.

علم تفسیر قرآن یکى از علوم اسلامى است که پیدایش آن در عهد رسالت صورت گرفت؛ در آن دوره مسائل پراکنده و گوناگون پیرامون مطالب وارده در قرآن، بر رسول اکرم (ص) عرضه مى‌شد و ‌حضرت به حکم وظیفه، هریک را به فراخور حال شرح و بسط مى‌فرمود؛ چراکه بر اساس مفهوم آیه‌ی «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ» یکی از رسالت‌های پیامبر (ص) شرح و تبیین آیات قرآن است؛ هرگاه مسلمانان با مشکلى در فهم معانى قرآن یا درک مطالب عمیق آن روبرو مى‌شدند به سراغ پیامبر (ص) رفته و علاج درد خود را در محضر او مى‌یافتند.

در این زمینه پرسش‌ها و پاسخ‌هاى فراوانى در دست است که هسته‌ی اوليّه‌ی علم تفسیر را تشکیل داده و زیربناى تفاسیر صحابه و تابعین گردید سپس در عهد تدوین که تفسیر مانند دیگر علوم اسلامى به‌صورت مدوّن درآمد، مجموعه‌ی اقوال و آراى سلَف، بزرگ‌ترین و سرشارترین مایه‌ی تدوین تفسیر گردید.